İran’da protestolarda öldürülen gençler

BBC İzleme Servisi, Dezenformasyonla Savaşım Servisi, BBC Farsça Servisi ve Görsel Gazetecilik ekipleri / BBC News

İran’da Mahsa Amini adlı 22 yaşındaki bir kadının başörtüsünü muntazam takmadığı sebebi öne sürülerek gözaltına alınmasından üç gün sonrasında yaşamını kaybetmesiyle süregelen protestolar devam ediyor.

İran İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı’na bakılırsa, birinci ayını doldurmak suretiyle olan ve rejime karşı 1979’dan sonraki en büyük meydan okuma olarak nitelenen protestolarda bugüne dek 222 şahıs yaşamını yitirdi.

BBC ekipleri, protestolarda bir çok vurularak ölen 40 çocuk, hanım ve adamın kimliklerini belirledi.

İran yönetiminin her türlü iletişime sıkı denetim getirmesi ve ülkede bağımsız haber kaynaklarının faaliyetlerine izin verilmemesi, ölenlerin sayısı ve kimliklerinin doğrulanmasını zorlaştırıyor.

İran’da bugüne kadarki protestoların derhal hepsi ekonomiyle ilgiliydi.

Fakat şimdi, daha ilkin örneği olmayan bir protesto dalgası yaşanıyor.

Ülkenin birçok yerinde sokaklara çıkan bayanlar; bilhassa genç bayanlar “Hanım. Yaşam. Özgürlük” diye bağırıyor.

İran güvenlik güçleriniin gösterilere müdahalesi sonucu oldukça sayıda hanım yaşamını yitirdi.

16 yaşındaki Nika Şakarmi Tahran’daki protestolarda öldü. 20 Eylül’de bir arkadaşına “Peşimde polis var” dedikten sonrasında kayboldu. BBC Farsça Servisi’nin ulaşmış olduğu ölüm kaydında Şakarmi’nin “sert bir cisimle vurulmasından meydana gelen yaralar sonucu” öldüğü belirtiliyor.

Gene 16 yaşlarında olan Sarina İsmailzade de Tahran civarlarındaki protestolarda öldü. İnsan hakları gruplarına bakılırsa bir YouTuber olan İsmailzade, 23 Eylül’de güvenlik güçleri tarafınca coplarla dövüldükten sonrasında yaşamını yitirdi.

18 yaşındaki Mahsa Mougouyi, İsfahan’da öldü.

Protestolarda 20’li ve 30’lu yaşlardaki bazı bayanlar yaşamını yitirdi.

62 yaşındaki Minoo Majidi ise Kirmanşah’ta öldü.

Protestolarda birçok kız talebe, okullarda ve sokaklarda başörtülerini yaktı. Bazı gözlemcikere bakılırsa kız öğrencilerin bu eylemi, din adamları düzeninin ideolojisine karşı direkt bir başkaldırıydı.

Okullarda, giymek zorunda oldukları başörtülerini çıkarma videolarını yayımlayan bu öğrenciler, eylemlerini sokaklara taşıyarak ağırlıklı olarak üniversitelilerin başını çekmiş olduğu protesto dalgasının mühim bir parçası haline geldi.

Ülkede daha ilkin lise öğrencileri hiçbir süre bu tür eylemler yapmamıştı.

BBC News’un doğruladığı verilere bakılırsa Kirmanşah’ta öldürülen 15 yaşındaki lise talebesi Amirhossein Basati, protestolarda yaşamını kaybeden en genç insan oldu.

Sadece insan hakları örgütleri, ölenler içinde başka evlatların da bulunduğunu ve bunlardan birinin 12 yaşlarında bulunduğunu söylüyor.

İkisi de 16 yaşlarında olan Zakaria Khial ve Amin Marefat, ülkenin kuzeybatısındaki Batı Azerbaycan’da yaşamını yitirdi.

BBC, senelerdir baskı ve siyasal şiddete maruz kalan etnik azınlık mensuplarının da hedef alındığını teyit etti.

16 yaşındaki Muhammad İkbal Naebzehi ve 17 yaşındaki Omid Safarzehi,  30 Eylül’de Beluci azınlığın yaşamış olduğu Sistan ve Belucistan vilayetinde öldü.

Internasyonal Af Örgütü’ne bakılırsa İran güvenlik güçleri, o gün protestolara gerçek mermilerle müdahale ederek birçok insanı öldürdü.

Protestoculara ateş açılması ülkeyi derinden sarsmıştı.

Kirmanşah’ta ölen Reza Şahparnia 20, Said Muhammedi ise 21 yaşındaydı.

Kürdistan’da öldürülen Reza Lotfi 20’li yaşlarındaydı. Mohsen Muhammedi 28, Fereydoun Mahmudi ise 32. 

İranlı bir Kürt olan Amini gözaltına alındıktan üç gün sonrasında 16 Eylül’de yaşamını yitirdi.

Bazı haberlerde Amini’nin gözaltındayken copla dövüldüğü belirtiliyor.

Polis ise Amini’nin kalp krizinden öldüğünü öne sürüyor.

Polisin bu iddialarını desteklemek için yayınladığı, Amini’nin karakolda yere yığılma anı videosu ve genç kadının komadaki fotoğrafı bayağı İranlıları öfkelendirdi.

İlk protestolar ise Amini’nin cenaze töreninde başladı.

Bayanlar dayanışma için başörtülerini çıkararak parçaladılar.

Sonrasında protestolar yayıldı ve gösterilerde daha çok özgürlük ve mevcut rejimin yıkılması talepleri dile getirildi.

İran hükümeti, “barışçıl” protestocuların öldürüldüğünü reddediyor ve 20’den fazla güvenlik görevlisinin öldüğünü söylüyor.